Nie ma chyba osoby, która nie kojarzy "Złotej Damy" Klimta. Mocno eksploatowany przez przemysł pamiątkarski wizerunek ciotki Adeli, który jeszcze do niedawna można było podziwiać we wiedeńskim Belwederze.

W chwili obecnej obraz można zobaczyć w Nowym Jorku, gdzie trafił po tym jak rząd austriacki, musiał go zwrócić córce właścicieli, która następnie sprzedała obraz po okazyjnej cenie 135 milionów USD, Ronaldowi Lauderowi.

Cała historia została sfilmowana w roku 2015. W rolach głównych pojawili się Hellen Mirren i Ryan Reynolds. Filmu nie da się oglądać niestety. Można zobaczyć, ale trzeba mieć dużo samozaparcia. Pamiętam, że pierwszą rzeczą jaką zrobiłem po obejrzeniu tej historii, to było sprawdzenie w sieci pierwowzorów, granych przez parę aktorską wspomnianą powyżej.

O ile nie bardzo jest o co się przyczepić do bohaterki granej przez Hellen Mirren, to prawnik grany przez Reynoldsa, jest totalną licencją poetica producentów z BBC.

Zahipnotyzowany rybimi oczkami Randola Schoenberga, zastanawiałem się ile uszczknął z ceny końcowej, bo z pewnością nie "odzyskał" tego obrazu udzielając się pro bono, jak to z wdziękiem i uczuciem pokazał w filmie Ryan Reynolds. Szybko jednak odrzuciłem te zawistne myśli. Przecież to nie o pieniądze chodziło, tylko o sprawiedliwość.

Nie śledzę na bieżąco tzw. restytucji mienia, ale pomyślałem, że mamy niezły precedens. No i jakież było moje zdziwienie, gdy przeglądając ostatnio stronę Le Figaro, natknąłem się na historię obrazu Chagalla, Ojciec.

Pisząc w skrócie, Zgromadzenie Narodowe (izba niższa Parlamentu Francji) pracuje nad projektem ustawy restytucyjnej, pozwalającej na zwrot 15 obrazów, w tym wyżej wymienionego, potomkom właściciela, Davida Cendera. Sprawa jest chyba formalnością, ponieważ w artykule jest napisane, że za kilka miesięcy obrazy opuszczą mury Muzeum Sztuki i Historii Judaizmu w Paryżu.

I w tym miejscu można byłoby skończyć tego newsa, ale teraz zaczyna się najlepsze w tej historii, która zahacza m.in. o przedwojenną Warszawę, Łódź, Paryż, itp., i moim skromnym zdaniem, jest to dużo lepszy materiał na film, a nawet serial, o tzw. restytucji mienia zagrabionego Żydom przez Niemców w czasie 2WŚ.

Dawid Cender, mieszkający w Łodzi muzyk i lutnik, kupił ten obraz w 1928 roku w Warszawie, w galerii Abe Gutnajera, który był naczelnym polskim marszandem w 20-leciu międzywojennym. 

Wiecie ilu było wtedy polskich marszandów? Dwóch :) Jeden działał w Warszawie, drugi w Paryżu. Tak przynajmniej podaje wikipedia, do której oczywiście należy stosować zasadę ograniczonego zaufania.

Ale, revenons à nos moutons, ponieważ historia tego obrazu jest bardziej zagmatwana niż historia "Złotej Damy", której namalowanie zlecono Klimtowi celem, jak zakładam szpanowania w tzw. towarzystwie, powieszono w salonie na ścianie, z której został ściągnięty przez wstrętnych Nazistów i  koniec końców zawisł na długie dekady we wiedeńskim Belwederze.

Chagall namalował rzeczony obraz w 1911 roku. Gdy wybucha 1WŚ, zmuszony jest wyjechać z Francji. Wraca osiem lat później, w roku 1922. Podczas tej długiej nieobecności, jego obrazy znikają, najprawdopodobniej zostają skradzione. Taką wersję suflują w tym artykule, a ja niestety nie mam czasu żeby sprawdzić w innych źródłach. Obraz Ojciec jest jednym z nich.

Autor artykułu nie wie również w jaki sposób obraz Chagalla znalazł się w Polsce, gdzie w 1928 roku kupił go Dawid Cender. Ja mam swoją roboczą hipotezę. Obraz przywiózł Abe Gutnajer, który zaopatrywał się w Paryżu i był tam m.in. w 1917 i w kolejnym roku. Obraz skitrał w piwnicy, gdy minęło trochę lat i nikt już o nim nie pamiętał to wystawił go na sprzedaż. ;-)

Wybucha wojna i w 1940 roku Dawid z rodziną trafiają do getta w Łodzi, zmuszeni do pozostawienia swojego dobytku włącznie z Chagallem. W 1958 wyjeżdża do Francji gdzie mieszka jego siostra.

Mniej więcej w tym samym czasie, w lipcu 1957 roku, Niemcy wprowadzają tzw. "prawo BRüGa" (Bundesrückerstattungsgesetz), dotyczące zwrotu zagrabionych dzieł sztuki. 

Dawid zgłasza kradzież kilku dzieł sztuki, w tym obrazu autorstwa Chagalla, który nazwał Stary Żyd. Dokładnie  je opisuje, dołącza oświadczenia, m.in. łódzkiego lekarza i kolekcjonera, ocalałego z getta łódzkiego i warszawskiego, który wyjechał po wojnie do Francji. Śledztwo ciągnie się latami, a Dawid Cender nie dożywa przyznania się Niemców do winy. Nietety nikt nie wie gdzie znajduje się obraz.

Jak nam wyjaśnia David Zivie, przewodniczący komisji ścigania złodziei i restytucji mienia zagrabionego Żydom w latach 1933-1945, "Po wojnie Ojciec pojawił się ponownie na rynku. Chagall, który był bardzo przywiązany do tego obrazu, prawdopodobnie odkupił go pomiędzy 1947 a 1953 rokiem. Artysta nie mógł mieć informacji, że obraz był kradziony"

Po śmierci artysty w roku 1985, rodzina przekazuje jego obrazy i rysunki państwu. Obraz Ojciec, który jest częścią tej kolekcji, zostaje zdeponowany w Muzeum Judaizmu, które pewnie niedługo opuści.

---

tagi: chagall  klimt 

	bolek
	7 lutego 2022 09:00

12     1169    10 zaloguj sie by polubić